|
Bizkaiko mugan lekuturik dagoen ertaroko hiribildua da, Bergarak Elorriorekin bat egiten duen errepidean. Badira bertarainoko errepideak Eibar, Arrasate eta Angiozartik. Azkeneko hau, Ubera eta Oxirondorekin batean, Elgetako udalerriaren atal izan da. Oxirondo, hurbiltasuna zela eta, Bergarari uztartu zitzaion erdi aroan eta gaur egun bertako hirigunean barne-harturik dago. Ubera eta Angiozarrek bide bera urratu dute mende honetan. 1375ean sortu zen herria Alfonso Xl.aren erabakiz. Honekin, Gipuzkoako lurraldearen mugak sendotu nahi zituen bizkaitarren erasoaldien aurrean. Hautatu zen kokagunea Maia izen adierazgarriarekin ezagutzen zen. Goigune batean zutitzen da, ez oso babesean baina baldintza estrategiko ezin hobeak ditu. Halaz ere, herriak goigunean eremurik lauena hartzen du. Hastapenean aurrez-aurreko bi kale eta oinplano angeluzuzeneko barruti hesitua, zegozkien sarrera-ateekin, baizik ez zituen. Auzuneak herrirako sarrera-bide inguruetan barreiatu ziren. XVI. menderako harresiz kanpoko hazkuntza jatorrizko gunearen adinakoa zen. Gipuzkoako ertaroko hiribildu guztietan usu zen bezalaxe, herria sortu ondoko aldian egurrezko eraikuntzak izan ziren buru, hesiak eta Parroki-eliza salbu. Eliza herriaren muturretako batean lekutzen zen, harresi ondoan eta zituen ezaugarriekin hiribarrutia babesten zuen. XVI. mendetik aurrera ekingo zaio harrizko eraikuntzak egiteari. Azkeneko gerrate zibilean, gudataldea hilabeteetan egon zen bertan lekutua. Elgetak hainbat erasoaldi eta bonbardaketa pairatu zituen, udalerriko eraikuntza ugari erabat suntsiturik geratu zirelarik. Gerora, beste hiri-plangintza bat burutu zen eta Elizaren eta Bergara eta Elorriorako errepidearen arteko saila egituraketa berria emanez berritu zen, egungo Mendizaleen Plaza eta Andra Mari Plaza sortuaz, Udaletxe inguruan daudenak. Herritarrak burni-artesautzaren garapenean nagusitu dira. Errenazimendurako jadanik bazen errementariak biltzen zituen auzune bat; Elorrio eta Kanpanzar alderako irtera inguruetan lekutzen zen, bide horiek bertatik igarotzeak zekartzan merkataritza abantailetaz baliatuaz. Egoera hau somatzen da herri-historiaren beste zenbait alderditan ere, bai bidaiariei eman ohi zitzaizkien zerbitzuetan bai muga-ihardueren bitartez. |
|
Elgetako hiriguneak bi arpegitako itxura erakusten du, ertaroko tajuketatik eratorria bata, eta Gerrate zibilaren ondorioek eragindakoa bestea. Udaletxea oinplano laukizuzeneko eraikina da, duela gutxi eraikitakoa. Garaiera: bi solairu eta behekoa. Fatxada nagusiaren zabalera osoa hartzen duen arkupea, kareharri landuzko sei zutaberen gainean. Burdin urtuz egindako balkoi jarraitua fatxadaren alde batetik bestera lehen solairuan. Herriko armarria dauka eraikinaren buru, teilatu hegalaren lerroaren gainetik.
|
Udaletxea|
San Roke kalea, lehengo "Kalegoen", Elgetaren tradiziozko itxuraren herri-kale ordezkagarritzat har daiteke. Bi etxe-hilada ditu. Kanpo aldean dagoenak, atzekaldean Postigo kalea izena hartzen du. Magdalena kantoiarekin egiten den bidegurutzetik aurrera, kaleko eraikuntzarik interesgarrienen saila hasten da, zenbaki pareetara mugaten dena. Besteak beste, 6. zbk.koa dugu aipagarri, XIII. mendeko eredu bikaina, 36 zbk.duna, XVII. Mendekoadena eta 14. zenbakia.
Jasokundeko Andra Mariaren Parrokia-Eliza kaleak biltzen duen testigantzarik nagusiena da. 1377az geroztik agirietan jasoa azaltzen da baina XVI. mendean ekingo zaie handitze lanei, mendebatetik gorako iraupena izan zutenak. Elizak hiru ataletan banatutako nabe bakarra du, gurutzeriazko gangek estaltzen dutela. Korua egurrezkoa da. Sortu zeneko garaikoak kanpoko hormen behe aldean kokatutako hainbat leihotzar ditu. Barruan Santiagoren erretaula, eragin manieristak jaso dituen Errenazimenduko obra handia eta aldare nagusiko erretaula barrokoa nagusitzen dira. 1604ekoa da. Urreztaketa lana mendebete beranduago egin zitzaion. Elkarteko panteoi-hilobiaren zorua ere gorde da, familien hilobiak mugatuak eta zenbakiz bereiziak daudela.
San Roke kaleko etxe hilada trinkoaz gain, badira etxe arkitekturaren bestelako eredu jakingarriak, hirigunearen gunerik goitituenean lekutzen direnak. Gaur egun oso sakabanaturik daude, bonbardaketek eragindako suntsiketaren ondorio. Orain gutxi arte etxe sail zabal samarretan kokaturik zeuden eta ertaroan izandako hiri egituraketa irudikatzen zuten. Hiri-plano egituratua jarraiki eraiki zen ertaroko barrutia izan ezik, gainerako etxe sailak, auzoak, auzuneak e.a. herria inguruko lurraldeekin uztartzen zuen errepideari loturik sortuko dira. |
6. zenbakia 36. zenbakia 14. zenbakia
Eliza|
XIX. mendean egungo errepideak ordezkatu zuen Bergararako errepide zaharrak oraindik bizirik dirau Magdalena kalea edo Maala izenarekin. San Roke kalearen buruan urratzen da eta Urrupain dorrearen parean bat egiten du errepide nagusiarekin, malda biziko mendi-hegalak zeharkatuaz, gurdi eta gainerako ibilgailuen joan etorrirako bide ikaragarri zailak suertatu ohi zirelarik. Kalearen izenak herriko ospitale zaharraren tradizioa jasotzen du, baseliza baizik geratzen ez dela. Urrupain Dorretxea, Abidrio Etxea izenez ere ezaguna, herrian balio artistikorik handieneko etxe zibila dela esan daiteke. 1564ean eraiki zuten eta portada errenazentistari eutsi dio. Aipaturiko bidearen bazterrean lekutzen da eta honenbestez, egungo bideak lehenagoko Errege Bidea fosildu duela erator daiteke. Egoera hau arindu egingo da hein batean, tradiziozko bideari lotutako zenbait testigantza erlijiosoren kokapena dela eta.
|
Urrunpain|
Salbador kalea luso edo Goiko auzunearekin erlazionaturik dago eta XVI. mendeko agirietan jasoa dago. Ertaroko herriaren mugetatik Kanpanzar eta Angiozarreko irteretaraino hedatzen zen. Auzunearen tradiziozko imajina Kanpanzar alderako sarreran biltzen da. Bi edo hiru solairutako eraikuntza xumeek osatzen dute, batzutan fatxadan harlanduzko elementuak dituztenak. Hirigunetik gertuen dagoen eremuan, Banku Oker plaza izan zen tokian, zenbait eraikuntza adierazgarriri eutsi zaio: Ostatu Txikia, Posada, Torrezar gerra ondoren oso aldatua, edota Gebara, 1868an eraikia. Hauez gain, Diputazioaren Etxea gailentzen da, mende honetakoa. Eraikuntza hau, Elorriorako errepidearen sarreraarkua ezaugarri duela, hirigunearen irudizko itxuraren atal izatera aldatu da.
|
Torrezar Gebara Diputazioaren Etxea|
Eibarrerako errepidea zabaltzea gertakari berri samarra da Elgetaren historian. Joan den mendean zabaldu zen eta ordura arte, gurdiekin Eibarra joan nahi izanez gero Bergarako bidetik bueltan egitera beharturik zeuden. Mendi edo zaldibideak berriz, antzinatik ezagutzen dira. Honexegatik, Eibar alderako irterak ez du hazkuntza lineala izan, beste muturreko luso auzuneak (Salbador kaleak) izan duenaren antzera, bakanka lekutzen diren baserriek ezaugarritzen dutelarik. San Roke baseliza gaur egun hilerriko kapera dena izan da eremu honi nortasuna eman diona.
|
San Roke| Jarraian Elgetan dauden hainbat zerbitzuen informazioa eransten da: |
|
BOLATOKIA TABERNA |
|
HAIZEA TABERNA |
|
IÑAKI (ZELETA) TABERNA |
|
OSTATU TABERNA |
|
PATXI TABERNA |
|
ESPALOIA KAFE ANTZOKIA JATETXEA |
|
MAIALDE LANDAETXEA |
Elgetako Udala
Helbidea: Mendizaleen Enparantza 1
20.690 Elgeta (Gipuzkoa)
Telefonoa: 943 76 80 22
